Bij zorgorganisatie Philadelphia Zorg staat de kwaliteit van zorg op een voetstuk. Binnen de organisatie wordt op diverse locaties Shantala Speciale Zorg toegepast. Zo ook op Dagcentrum Halfweg in Vierhouten, waar begeleider Christine van Doornik werkt. Shantala Speciale Zorg is een gestructureerde aanrakingsmethode en een respectvolle benaderingswijze waar je niet veel over hoort in de zorg, reden voor Christine om hiernaar onderzoek te doen.
Meerwaarde
Zij onderzocht voor haar studie Sociale pedagogische hulpverlening welke rol Shantala Speciale Zorg speelt in de zorg, ondersteuning en begeleiding van de ernstig meervoudig beperkte (emb) cliënten die in het centrum dagbesteding op maat krijgen. Zij ziet grote meerwaarde in de methode en wil dat de beroepspraktijk hier mee kennis maakt.
Haar onderzoek is hier een goede aanzet voor. Daarin waren de volgende vragen van belang:
- Hoe ziet de zorg, ondersteuning en begeleiding van emb-cliënten op Dagcentrum Halfweg uit?
- Op welke manier wordt Shantala Speciale Zorg hier toegepast?
- Wat is de toegevoegde waarde van Shantala Speciale Zorg voor de betreffende emb-cliënten?
Waarom zou je aanraken?
Aanraking is vanaf de geboorte net als eten en drinken een levensbehoefte. Mensen met een ernstige verstandelijke beperking functioneren op een vergelijkbaar niveau als dat van een baby. De wereld wordt door hen ervaren vanuit en via hun eigen lichaam. Ze komen alleen in actie wanneer er iets in, aan, op of om hun lichaam gebeurt. Wanneer er niets gebeurt, zijn zij passief.
Omdat deze cliënten van binnenuit niet voelen waar hun lichaam begint en eindigt en daarnaast vaak niet in staat zijn om zichzelf aan te raken, zijn zij als het ware lichamelijk onbegrensd. Door de ernst van hun verstandelijke beperking missen zij de prikkel vanuit de hersenen waardoor je beseft dat je bestaat.
Met andere woorden: de cliënten gaan gevoelsmatig op in hun omgeving doordat zij niet beseffen wie ze zijn, waar ze zijn of dat ze überhaupt bestaan. Hierdoor mist deze doelgroep het complete fundament waar het ‘mens zijn’ op gebouwd is. Shantala Speciale Zorg haakt hierop in.
Shantala Speciale Zorg is van oorsprong een babymassage uit India, die op maat is gemaakt voor mensen met een zorgvraag. Shantala Speciale Zorg heeft als doel ‘het ondersteunen en verbeteren van algeheel welzijn en conditie van de zorgvrager, zowel lichamelijk als emotioneel. Als
respectvolle benaderingswijze geeft het ondersteuning in de kwaliteit van zorg. Als aanrakingsmethode is het gericht op de zintuiglijke prikkelverwerking om te kunnen blijven functioneren binnen het sociale netwerk.’ De methode is inzetbaar bij uiteenlopende doelgroepen.
Zorg, ondersteuning en begeleiding van emb-cliënten
De cliënten die op Dagcentrum Halfweg komen zijn ernstig verstandelijk beperkt of ernstig meervoudig beperkt. De zorg, ondersteuning en begeleiding zijn dan ook intensief en veel gericht op algemene dagelijkse levensverrichtingen (adl). Omdat hierbij veel lichamelijk contact komt kijken, wordt de zorg, ondersteuning en begeleiding als intiem ervaren. Bijna alle cliënten kunnen alleen non-verbaal of vocaal communiceren en hierdoor zijn professionals de hele dag bezig met observeren, interpreteren en afstemmen op de cliënt. Het Dagcentrum beschikt over een groot aantal professionele ruimtes, voorzieningen en materialen om cliënten een perfecte balans aan te kunnen bieden tussen geprikkeld worden en rusten. Voorbeelden hiervan zijn het zwembad, de beweegzaal met talloze attributen en de sensomotorische ruimte met een thermospa, Therapeutic motion stimulation (Tms), (voel)matras, waterbed, zitzak, hydrojet, massagestoel, wiegbed, schommel en ballenbak. Dit maakt een uitgebreid activiteitenprogramma mogelijk.
Het toepassen van Shantala Speciale Zorg
De respectvolle benaderingswijze is de basis van waaruit de gestructureerde aanrakingsmethode kan worden toegepast. De benaderingswijze wordt niet beschouwd als een trucje, maar als een begeleidingsstijl waar de professional de hele dag door mee bezig is. Door vanuit rust heel bewust te handelen, ontstaat er ruimte voor de cliënt om te ontspannen en zich te laten zien. De professionals letten daarom onder andere op de manier waarop ze langs en met cliënten lopen, hoe zij iemand benaderen, wanneer en hoe zij aanraken en letten goed op wat dit met de ander doet.
De methode wordt op diverse manieren binnen het Dagcentrum toegepast, met als doel het geven van bevestiging, duidelijkheid en veiligheid en het stimuleren van lichaamsbesef.
- Het afstrijken van lichaamsdelen wordt door de professionals gedaan wanneer er iets met een lichaamsdeel van een cliënt moet gebeuren. Vaak wordt dat gedaan tijdens Adl of bij een transfer.
- Deelbehandelingen worden ingezet als ontspanningsactiviteit waarbij de rug, handen, voeten, gehele achterzijde van het lichaam of het hoofd op een gestructureerde manier aangeraakt wordt.
- De aanrakingsmethode wordt ook toegepast door de cliënt een korte bevestigende aanraking te geven. Dit wordt onder andere gedaan wanneer de cliënt bijvoorbeeld onrustig, angstig of gedesoriënteerd is.
- Ter ondersteuning van medicatie bij de behandeling van medische of psychische klachten wordt Shantala Speciale Zorg eveneens ingezet.
Shantala Speciale Zorg wordt alleen door getrainde professionals toegepast.
De toegevoegde waarde van Shantala Speciale Zorg voor Emb-cliënten
Dankzij de benaderingswijze kan de professional vanuit rust oprecht en bewust contact maken met de cliënt en hiermee de bevestigende boodschap overbrengen: ‘jij wordt door mij gezien.’ De gestructureerde aanrakingsmethode borduurt voort op deze begeleidingsstijl door met behulp van aanraking de boodschap ‘dit ben jij en jij mag er zijn’ over te brengen op de cliënt.
Het lichaam van de cliënt wordt door de aanrakingen gekaderd waardoor de cliënt gevoelsmatig niet meer opgaat in zijn/haar omgeving maar in zijn/haar lijf wordt teruggeplaatst. Hierdoor wordt de cliënt een gezien, gehoord en geaccepteerd persoon die zich, door de rust en veiligheid die geboden wordt, kan laten zien en ontwikkelen.
Aansluiten bij tempo cliënt
Dit is niet de enige toegevoegde waarde van Shantala Speciale Zorg. Doordat professionals vanuit rust oprecht en bewust contact maken, kan er makkelijker worden aangesloten op het tempo van de cliënt.
Shantala Speciale Zorg verbetert de communicatie tussen professional en cliënt en dit biedt ruimte om beter samen te werken. Handelingen gaan sneller doordat de cliënt de professional goed kan volgen en dit levert werkplezier, meer tijd en een ontspannen cliënt op. Tot slot kan Shantala Speciale Zorg een bijdrage leveren aan het verhelpen van (medische) klachten of het ombuigen van negatieve ervaringen met aanraken in positieve ervaringen.
De rol van Shantala Speciale Zorg op Dagcentrum Halfweg
De professionals zijn zich bewust van het spanningsveld waarin de methode zich bevindt. Ze zijn van mening dat er niet ontkend kan worden dat er binnen de zorg seksueel misbruik heeft plaats gevonden. Wel vinden zij het jammer dat men, door de angst die in de huidige maatschappij heerst, niet meer gewend is om aan te raken en aangeraakt te worden, terwijl dit echt menselijk is. Door deze angst gaan veel mooie dingen verloren, vinden de ondervraagde professionals. Shantala Speciale Zorg heeft bijvoorbeeld in geen enkel opzicht te maken met seksuele intimiteiten, maar is onder andere door de angst om aan te raken, nog niet heel erg bekend.
Het beste uit jezelf halen
Shantala Speciale Zorg is niet zomaar een methode die toegepast wordt op het Dagcentrum. Het wordt gezien als de basis die nodig is om de visie van de organisatie in de praktijk te brengen. Stichting Philadelphia Zorg heeft de visie ‘het beste uit jezelf halen.’ Om het beste uit jezelf te kunnen halen moet je het besef hebben dat je bestaat, dat je geaccepteerd wordt zoals je bent en dat er ruimte is om jezelf te zijn.
Daarnaast zijn ontspanning en een gevoel van veiligheid noodzakelijk voor de totstandkoming van ontwikkeling. Met behulp van Shantala Speciale Zorg kan deze voedingsbodem voor ontwikkeling in samenwerking met de cliënt worden gevormd.
Professionals ervaren Shantala Speciale Zorg als een methode waarmee ze verdieping kunnen geven aan hun handelen en een extra stukje zorg kunnen bieden. De benaderingswijze en de aanrakingsmethode worden gezien als een mooi geheel waarmee je cliënten in hun kracht kunt zetten. Shantala Speciale Zorg worden gezien als een basishouding die elke professional in de zorg zou moeten hebben. |
Het onderzoek en de tekst zijn afkomstig van Christine van Doornik. Zij werkt als begeleider bij Dagcentrum Halfweg in Vierhouten, onderdeel van Philadelphia Zorg. Daar deed zij haar onderzoek naar de methode Shantala Speciale Zorg voor de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening aan de Hogeschool Utrecht.
De landelijke scholing Shantala Speciale Zorg bestond 1 oktober 2016 10 jaar. Naar aanleiding van deze mijlpaal werd een studiedag gehouden: ‘Aanraken. Mijn zorg, jouw zorg.’